Skip to main content

100 YOGA MCQ with Answers for UGC NET Download pdf

YOGA MCQ in Hindi with Answers 

Set-1

1. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдпौрдЧिрдХ рд╡िрдзिрдпाँ рдЕрдкрдиाрдХрд░ рд░ोрдЧों рдХा рдк्рд░рдмंрдзрди рдпोрдЧ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдпोрдЧ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдиिрд╡ाрд░ाрдд्рдордХ, рдЙрдкрдЪाрд░ाрдд्рдордХ рдФрд░ рдкुрдирд░्рд╡ाрд╕ाрдд्рдордХ рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।



2. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рддाрдб़ाрд╕рди рд╕े рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд▓ंрдмाрдИ рдмрдв़рддी рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рддाрдб़ाрд╕рди рд╕े рдкेрд╢िрдпों, рдЕрд╕्рдеिрдмंрдз рдФрд░ рдкूрд░े рдоेрд░ूрджрдг्рдб рдоें рдЦिंрдЪाрд╡ рдЖрддा рд╣ै рдЬो рд▓ंрдмाрдИ рдмрдв़ाрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдорд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

3.
рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдпौрдЧिрдХ рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХा рдЙрдд्рддрдо рд╕рдордп рдм्рд░рд╣्рдордоुрд╣ूрд░्рдд рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдм्рд░рд╣्рдордоुрд╣ूрд░्рдд рдХे рд╕рдордп рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╢ुрдж्рдз рдФрд░ рд╢ांрдд рд░рд╣рддा рд╣ै, рддрдеा рдЪेрддрдиा рдХे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдорди рдкрд░ рдХोрдИ рдЧрд╣рд░ी рдЫाрдк рдирд╣ीं рд╣ोрддी।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ी рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

4. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рд╡िрдж्рдпा рд╕े рдЕрдорд░рдд्рд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) :  рддрдд्рд╡рдЬ्рдЮाрди рдоोрдХ्рд╖рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рд╕ाрдзрди рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

5. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ рдХे рд▓िрдпे рдоिрддाрд╣ाрд░ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдордзुрд░ рддрдеा рд╕्рдиिрдЧ्рдз рднोрдЬрди рдХрд░рдиा рдПрд╡ं рдПрдХ рдЪौрдеाрдИ рдкेрдЯ рдХो рдЦाрд▓ी рд░рдЦрдиा рдоिрддाрд╣ाрд░ рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं рд╣ैं। 
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

6. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдЕрд╢ुрдж्рдз рдиाрдб़िрдпाँ рдЙрди्рдордиीрднाрд╡ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡्рдпрд╡рдзाрди рд╣ैं।
рддрд░्рдХ (R) : рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рдкूрд░्рд╡ рдиाрдб़ीрд╢ोрдзрди рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

7. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдкीрд▓िрдпा рдоें рдд्рд╡рдЪा рдФрд░ рд╢्рд▓ेрд╖्рдорд▓ рдЭिрд▓्рд▓ी рдХा рд░ंрдЧ рдмिрдЧрдб़рдХ़рд░ рдкीрд▓ा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдкीрд▓िрдпा рд░ोрдЧ рд╕ीрд░рдо рдмिрд▓िрд░ुрдмिрди рд╕्рддрд░ рдХे рдмрдв़ рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै। |
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

8. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдоें рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рд╡िрдзि рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХी рдПрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╡िрдзि рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) :  рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдоें рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдЕрднिрд░рдЪрдиा рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЬीрд╡рди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

9. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рд╕ाрдд्рд╡िрдХ рдЖрд╣ाрд░ рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ी рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ी рдХो рдЕрдо्рд▓ीрдп, рд▓рд╡рдгीрдп, рдмाрд╕ी рдФрд░ рдЕрд╢ुрдж्рдз рдЖрд╣ाрд░ рдХा рд╕ेрд╡рди рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

10. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдиौрдХाрд╕рди рдоोрдЯे рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рд▓िрдпे рд▓ाрднрджाрдпрдХ рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдиौрдХाрд╕рди рд╕े рдкेрдЯ рджрдмрддा рд╣ै, рдкाрдЪрди рд╢рдХ्рддि рдмрдв़рддी рд╣ै рдФрд░ рдкेрдЯ рдХी рд╡рд╕ा рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

11. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдк्рд░рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдоांрд╕ рдХे рд╕ेрд╡рди рд╕े рдХैंрд╕рд░ рд╣ोрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ाрдХ्рд╖्рдп рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдоांрд╕ рдХे рд╕ेрд╡рди рдФрд░ рдХोрд▓ोрд░ेрдХ्рдЯрд▓ рдХैंрд╕рд░ рд╣ोрдиे рдХे рдмीрдЪ рд╕ीрдзा рд╕ंрдмंрдз рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै। |
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

12. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдз्рдпाрди, рддрдиाрд╡ рдЬрдиिрдд рдоाрдЗрдЧ्рд░ेрди рджूрд░ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдз्рдпाрди рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рдХॉрд░्рдЯिрд╕ोрд▓ рдХे рд╕्рд░ाрд╡ рдоें рдХрдоी рдЖрддी рд╣ै, рдорди рдХो рд╡िрд╢्рд░ाрди्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рд╕े рддрдиाрд╡ рдЬрдиिрдд рдоाрдЗрдЧ्рд░ेрди рджूрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै। |
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

13. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) :  рд╕рдоुрджाрдп рдПрдХ рдмрдб़े рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕ाрдзрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдЫाрдд्рд░ों рдХो рд╕ाрдоुрджाрдпिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдкрд░िрдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдХрд░рд╡ा рдХрд░ рдЬीрд╡ंрдд рддрд░ीрдХे рд╕े рдЕрдиेрдХ рддрде्рдпों рдХे рдмाрд░े рдоें рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै। |
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

14. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдзрдиुрд░ाрд╕рди рд╣рд░्рдиिрдпा рд╡्рдпाрдзि рдоें рдиिрд╖िрдж्рдз рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдзрдиुрд░ाрд╕рди рдкीрдЫे рдЭुрдХрдиे рд╕ंрдмंрдзी рдЖрд╕рди рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрджрд░ рдХी рдЕрдЧ्рд░рд╡рд░्рддी рджीрд╡ाрд░ рдкрд░ рджрдмाрд╡ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрд╣ рдЖрд╕рди рд╣рд░्рдиिрдпा рдоें рдиुрдХрд╕ाрдирджाрдпрдХ рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै। |
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

15. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рднрдЧрд╡рдж्рдЧीрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╕ांрдЦ्рдп рдФрд░ рдпोрдЧ рджрд░्рд╢рди рдкрдж्рдзрддिрдпाँ рджो рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рдкрдж्рдзрддिрдпां рд╣ैं।
рддрд░्рдХ (R) : рд╕ांрдЦ्рдп рдФрд░ рдпोрдЧ рдкрдж्рдзрддिрдпां рдХ्рд░рдорд╢: рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдХрд░्рдо рдХे рдоाрд░्рдЧ рд╣ैं।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै। |
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

16. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) :  рдЧुрд░ु рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдПрдХ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рд╣ोрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдЧुрд░ु рдЫाрдд्рд░ों рдоें рдЙрди्рд╣ीं рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рд╡рд╣ рд╕्рд╡рдпं рдкрд╣рд▓े рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ рдЪुрдХा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

17. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рддрдиाрд╡ рдЕрдкрдиे рдЖрдкрдоें рдПрдХ рд▓рдХ्рд╖рдг рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╡्рдпाрдзि рдирд╣ीं рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдмाрд╣्рдп рдЙрдж्рджीрдкрдХों рдХा рддाрдд्рдХाрд▓िрдХ рдкрд░िрдгाрдо рддрдиाрд╡ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╡िрднिрди्рди рд╡्рдпाрдзिрдпाँ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддी рд╣ैं।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

18. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рд╕्рд╡рд╕्рде рдЬीрд╡рди рд╢ैрд▓ी рдХे рд▓िрдП рдпौрдЧिрдХ рдЖрд╣ाрд░ рд╡ाँрдЫिрдд рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдЬीрд╡рди рд╢ैрд▓ी рдХा рдк्рд░рдмंрдзрди рдпोрдЧ рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕрд╡рдпрд╡ рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

19. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) :  рд░ाрдЬрд╕िрдХ рдЖрд╣ाрд░ рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ी рдХे рд▓िрдП рд▓ाрднрджाрдпी рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдХрдЯु, рд▓рд╡рдгीрдп рдФрд░ рддीрдХ्рд╖्рдг рдЖрд╣ाрд░ рд░рдЬрд╕्рдЧुрдг рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬो рдпोрдЧ рд╕ाрдзрдиा рдоें рдПрдХ рдмाрдзрдХ рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।  

20. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдХрдЯु, рддिрдХ्рдд рдФрд░ рдХрд╖ाрдп рд░рд╕ рдк्рд░рдзाрди рдЖрд╣ाрд░ рд╡ाрдд рдк्рд░рдХृрддि рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рд▓िрдП рд▓ाрднрджाрдпी рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) : рдХрдЯु, рддिрдХ्рдд рдФрд░ рдХрд╖ाрдп рд░рд╕ рдк्рд░рдзाрди рдЖрд╣ाрд░ рдХा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╕ेрд╡рди рдХрд░рдиे рд╕े рд╡ाрдд рджोрд╖ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै। 

21. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХे рдЧрд▓рдд рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рд╡िрднिрди्рди рд╡्рдпाрдзिрдпाँ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддी рд╣ैं।
рддрд░्рдХ (R) : рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХे рдЧрд▓рдд рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рд╡ाрдпु рдоें рд╡्рдпрд╡рдзाрди рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╣िрдХ्рдХा, рд╢्рд╡ाрд╕, рдХाрд╕, рд╢िрд░:рд╢ूрд▓, рдХрд░्рдг рд╢ूрд▓, рдиेрдд्рд░ рд╢ूрд▓ рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╡्рдпाрдзिрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

22. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) :  рд╕िрдж्рдзाрд╕рди 72,000 рдиाрдбिрдпों рдХी рд╢ुрдж्рдзि рдХрд░рддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) :  рд╣рда рдк्рд░рджीрдкिрдХा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдХुрд▓ 84 рдЖрд╕рдиों рдоें рд╕े рд╕िрдж्рдзाрд╕рди рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै, рдЬो рдиाрдбिрдпों рдХी рд╢ुрдж्рдзि рдХрд░рддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै। 

23. рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рджो рдХрдердиों  рдоें рд╕े рдПрдХ рдХो рдЕрднिрдХрдерди (A) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рддрд░्рдХ (R) рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиिрдП
рдЕрднिрдХрдерди (A) : рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣рдЬाрд░ рдкुрдЬाрд░िрдпों рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।
рддрд░्рдХ (R) :  рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рдЕंрджрд░ рдЭांрдХрдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рджो рдХрдердиों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
(1) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं рддрдеा (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै।
(2) (A)
рдФрд░ (R) рджोрдиों рд╕рд╣ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди (R), (A) рдХी рд╕рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै।
(3) (A)
рд╕рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рдЧрд▓рдд рд╣ै।
(4) (A)
рдЧрд▓рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди (R) рд╕рд╣ी рд╣ै।

24. рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдиें :

      рд╕ूрдЪी- i                 рд╕ूрдЪी- ii        
(a)
рд╡िрдЯाрдоिрди A        (i) рд╣рдбिрдбрдпों рдХो рдордЬрдмूрдд рдмрдиाрддा рд╣ै
(b)
рд╡िрдЯाрдоिрди D       (ii) рд╣ीрдоोрдЧ्рд▓ोрдмिрди рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ेрддु рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп
(c)
рд╡िрдЯाрдоिрди K       (iii) рдЕрдЪ्рдЫी рджृрд╖्рдЯि рдХे рд▓िрдпे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ
(d)
рд▓ौрд╣ рддрдд्рд╡           (iv) рд░рдХ्‍рдд рдЬрдордиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп
рдХूрдЯ:
       (a)   (b)    (c)    (d)
(1)  (iv)   (iii)   (ii)    (i)
(2)   (i)    (ii)    (iii)  (iv)
(3)  (iii)    (i)    (iv)   (ii)
(4)  (iv)   (iii)   (i)     (ii) 

25. рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдиें :

        рд╕ूрдЪी- i                          рд╕ूрдЪी- ii        
(a)
рдирдорд╕्рдХाрд░ाрд╕рди           (i) реР рд░рд╡рдпे рдирдоः
(b)
рдкाрджрд╣рд╕्рддाрд╕рди           (ii)  реР рдоिрдд्рд░ाрдп рдирдо:
(c)
рд╣рд╕्рдд- рдЙрдд्рддाрдиाрд╕рди     (iii) реР рд╕ूрд░्рдпाрдп рдирдоः
(d)
рдЕрд╢्рд╡рд╕ंрдЪाрд▓рдиाрд╕рди     (iv) реР рднाрдирд╡े рдирдоः
рдХूрдЯ:
       (a)   (b)    (c)    (d)
(1)  (iv)  (iii)   (ii)    (i)
(2)  (ii)   (iii)   (i)    (iv)
(3) (iv)    (i)    (ii)   (iii)
(4) (iv)   (iii)   (i)    (ii)

 

Answer- 1- (1), 2- (1), 3- (1), 4- (2), 5- (1), 6- (2), 7- (1), 8- (1), 9- (2), 10- (1), 11- (1), 12- (1), 13- (1), 14- (1), 15- (2), 16- (1), 17- (1), 18- (2), 19- (1), 20- (2), 21- (2), 22- (1), 23- (1), 24- (3), 25- (2)  

 

Set-2

 

1. рдЕрд░ेрдЦिрдд рдкेрд╢िрдпाँ рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ैं :
(a)
рд╣ृрджрдп рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕рднी рдЕрдиैрдЪ्рдЫिрдХ рдЖंрдЧों рдоें
(b)
рдЖँрддों рдФрд░ рдпрдХृрдд рдоें
(c)
рд╣ृрджрдп рдоें  
(d)
рд╣ाрде рдПрд╡ं рдкैрд░ рдоें
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (a)
рдФрд░ (b) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (2) (a) рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (b)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (4) (b) рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

2. рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдиें :
       
рд╕ूрдЪी- i                 рд╕ूрдЪी- ii   
 (
рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рддрд░ंрдЧ)       (рдЕрд╡рд╕्рдеा    
(a)
рдЕрд▓्рдлा           (i) рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рдЪेрддрдиा
(b)
рдмीрдЯा             (ii)  рдЙрдд्рддेрдЬिрдд
(c)
рдеीрдЯा             (iii) рд╡िрд╢्рд░ांрдд
(d)
рдбेрд▓्рдЯा            (iv) рдз्рдпाрдирдордЧ्рди
рдХूрдЯ:
       (a)    (b)    (c)    (d)
(1)  (iii)  (ii)    (iv)    (i)
(2)  (ii)   (iii)   (i)    (iv)
(3)  (iv)   (i)    (ii)   (iii)
(4)  (iv)   (iii)   (i)    (ii)

3. рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рд╡िрдХрд▓्рдк рдЪुрдиें :
       
рд╕ूрдЪी- i                 рд╕ूрдЪी- ii  
(a)
рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдд्рд░ुрдЯि рдЕрдзिрдЧрдо      (i) рдкाрд╡рд▓ोрд╡
(b)
рдЕрдиुрдХूрд▓рди рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдзिрдЧрдо       (ii)  рдХोрд╣рд▓рд░
(c)
рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि  рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдзिрдЧрдо       (iii) рд╕्рдХिрдирд░
(d)
рдк्рд░рднाрд╡рдХाрд░ी рдЕрдиुрдХूрд▓рди             (iv) рдеोрд░्рдирдбाрдЗрдХ
рдХूрдЯ:
       (a)    (b)    (c)    (d)
(1)  (iii)  (ii)    (iv)    (i)
(2)  (ii)   (iii)   (i)    (iv)
(3)  (iv)   (i)    (ii)   (iii)
(4)  (iv)   (iii)   (i)    (ii)

4.
рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ी рдХे рд▓िрдП рдХौрдирд╕े рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рде рд╡рд░्рдЬिрдд рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП ?
(a)
рдХूрд╖्рдоाрдг्рдб
(b)
рдкрдЯोрд▓
(c)
рд▓рдХुрдЪ  
(d)
рдХुрд▓рдд्рде
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (b), (c)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (2) (a), (b) рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (a), (c)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (4) (a), (b) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

5.
рдХрдкाрд▓рднाрддि рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рд╕े рдХिрди рд╡्рдпाрдзिрдпों рдоें рдиिрд╖िрдж्рдз рд╣ै?
(a)
рдиिрдо्рди рд░рдХ्рддрдЪाрдк
(b)
рдЙрдЪ्рдЪ рд░рдХ्рддрдЪाрдк
(c)
рд╣рд░्рдиिрдпा
(d)
рдоोрдЯाрдкा
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (a)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (2) (a) рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (b)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (4) (b) рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

6.
рд╢рд╢ांрдХाрд╕рди рдХिрд╕ рд░ोрдЧ рдоें рдиिрд╖िрдж्рдз рд╣ै?
(a)
рд╡рд░्рдЯिрдЧो
(b)
рд╕्рд▓िрдк рдбिрд╕्рдХ
(c)
рдХрдм्рдЬ
(d)
рдордзुрдоेрд╣
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :  
(1) (b)
рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (2) (a) рдФрд░ (b) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (a)
рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (4) (b) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

7.
рдХिрд╕рдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рдоाрдирд╡ीрдп рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा ?
(a)
рдХाрд░्рд▓ рдЬुंрдЧ
(b)
рдЕрд▓्рдмрд░्рдЯ рдмрди्рдбुрд░ा .
(c)
рдХाрд░्рд▓ рд░ोрдЬрд░्рд╕
(d)
рдЕрдм्рд░ाрд╣рдо рдоैрд╕्рд▓ो
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (a)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (2) (b) рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (c)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (4) (b) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

8.
рд╕्рдоृрддि рдХे рддीрди рдЪрд░рдг рд╣ैं :
(a)
рдкुрдирд░्рдк्рд░ाрдк्рддि
(b)
рдХूрдЯрдмрдж्рдз рдХрд░рдиा
(c)
рдкूрд░्рд╡ाрдн्рдпाрд╕  
(d)
рд╕ंрдЧ्рд░рд╣рдг
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (c), (a)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं। (2) (a), (c) рдФрд░ (b) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (b), (d)
рдФрд░ (a) рд╕рд╣ी рд╣ैं। (4) (b), (b) рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

9.
рдоुрд▓्рдпाрднिрдоुрдЦी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрдирдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ोрддा рд╣ै?
(a)
рд╕рдо्рдкрди्рди рд╕рдоाрдЬ
(b)
рд╢ांрддिрдкूрд░्рдг рд╕рдоाрдЬ
(c)
рд╕्рд╡рд╕्рде рд╕рдоाрдЬ
(d)
рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕्рдеिрд░ рд╕рдоाрдЬ
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (a)
рдФрд░ (b) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (2) (b) рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (c)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।  (4) (a) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

10.
рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХрдкाрд▓рднाрддि рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं :
(a)
рд╢ीрддрдХ्рд░рдо
(b)
рд╡ाрддрд╕ाрд░
(c)
рд╡рд╣ि्рдирд╕ाрд░
(d)
рд╡्рдпुрдд्рдХ्рд░рдо
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (a)
рдФрд░ (b) рд╕рд╣ी рд╣ैं। (2) (a) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (b)
рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं। (4) (c) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

11.
рд╣рдардпोрдЧрдк्рд░рджीрдкिрдХा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдорд╣ाрд╡ेрдз рдоुрдж्рд░ा рджूрд░ рдХрд░рддी рд╣ै :
(a)
рдЭुрд░्рд░िрдпाँ
(b)
рдЕрдиिрдж्рд░ा
(c)
рдмाрд▓-рдкрдХрдиा
(d)
рдХрдо्рдкрди
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (c), (d)
рдФрд░ (b) рд╕рд╣ी рд╣ैं। (2) (b), (a) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (c), (b)
рдФрд░ (a) рд╕рд╣ी рд╣ैं। (4) (a), (c) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

12.
рд▓िрдЦिрдд рдкाрда рдпोрдЬрдиा рдХे рд▓ाрдн рдЕрдзिрдХांрд╢рддрдпा рд╣ोрддे рд╣ैं :
(a)
рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХे рдЪिंрддрди рдХो рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░рдиे рдоें
(b)
рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХा рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдмрдв़ाрдиे рдоें
(c)
рдЫाрдд्рд░ рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╕рдордЭрдиे рдоें
(d)
рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдпों рдХो рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдоें  
рдХूрдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рд╣ी рд╕ंрдпोрдЬрди рдЪुрдиें :
(1) (b), (c)
рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं। (2) (a), (c) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
(3) (a), (b)
рдФрд░ (c) рд╕рд╣ी рд╣ैं। (4) (a), (b) рдФрд░ (d) рд╕рд╣ी рд╣ैं।

13. рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ (рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рджौрд░ाрди) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХो рдЙрдЪिрдд рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХीрдЬिрдП :
(a)
рдоिрддाрд╣ाрд░
(b)
рд╕्рдеाрди
(c)
рдиाрдбी рд╢ोрдзрди
(d)
рдХाрд▓
рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХूрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें :
(1). (a), (b), (c), (d)          (2) (d), (b), (a), (c)
(3). (b), (d), (a), (c)          (4) (b), (a), (d), (c)

14.
рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕िрдж्рдзिрдпों рдХो рдЙрдЪिрдд рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें :
(a)
рд╡ाрд░्рддा
(b)
рд╢्рд░ाрд╡рдг
(c)
рдЖрджрд░्рд╢
(d)
рдЖрд╕्рд╡ाрдж
(e)
рд╡ेрджрдиा
рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХूрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें :
(1). (a), (b), (c), (e), (d)          (2) (b), (e), (c), (d), (a)
(3). (b), (c), (d), (a), (e)          (4) (e), (c), (b), (d), (a)

15.
рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХो рдЙрдЪिрдд рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें :
(a)
рд╡िрдкрд░्рдпрдп
(b)
рд╡िрдХрд▓्рдк
(c)
рдк्рд░рдоाрдг
(d)
рд╕्рдоृрддि
(e)
рдиिрдж्рд░ा
рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХूрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें :
(1). (c), (b), (a), (e), (d)          (2) (a), (b), (c), (d), (e)
(3). (c), (a), (b), (d), (e)          (4) (c), (a), (b), (e), (d) 

16. рд╕िрдж्рдз рд╕िрдж्рдзांрдд рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдорд╣ाрд╡ाрдпु рдХे рдЧुрдгों рдХो рдЖрдиुрдХ्рд░рдоिрдХ рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХीрдЬिрдП :
(a)
рд╢ोрд╖рдг
(b)
рд╕ंрдЪाрд▓рди
(c)
рдзूрдо्рд░ рд╡рд░्рдг
(d)
рд╕ंрдЪाрд░
(e)
рд╕्рдкрд░्рд╢
рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХूрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें :
(1). (b), (d), (e), (c), (a)          (2) (b), (e), (c), (d), (a)
(3). (d), (b), (e), (a), (c)          (4) (e), (c), (b), (d), (a)

17. 
рд╕िрдж्рдз рд╕िрдж्рдзांрдд рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡ाрдгी (рд╡ाрдХ्‌) рдХे рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рдХाрд░ों рдХो рдЙрдЪिрдд рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХीрдЬिрдП :
(a)
рд╡ैрдЦрд░ी
(b)
рдордз्рдпрдоा
(c)
рдкрд░ा
(d)
рдоाрддृрдХा
(e)
рдкрд╢्рдпрди्рддी
рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХूрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें :
(1). (c), (b), (e), (a), (d)          (2) (c), (e), (b), (a), (d)
(3). (e), (c), (a), (d), (b)          (4) (a), (b), (c), (e), (d)

18.
рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХрд╢ेрд░ुрдХाрдУं рдХे рд╕рдоूрд╣ों рдХो рдЕрд╡рд░ोрд╣ी рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें (рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╕्рдеिрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░) :  
(a)
рд╕ेрдХ्рд░рд▓ рдХрд╢ेрд░ुрдХाрдРँ
(b)
рд▓ंрдмрд░ рдХрд╢ेрд░ुрдХाрдРँ
(c)
рд╕рд░्рд╡ाрдЗрдХрд▓ рдХрд╢ेрд░ुрдХाрдПँ
(d)
рдеोрд░ैрд╕िрдХ рдХрд╢ेрд░ुрдХाрдПँ
рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХूрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें :
(1). (a), (b), (c), (d)          (2) (a), (c), (b), (d)
(3). (c), (d), (b), (a)          (4) (b), (c), (d), (a)

19.
рднрдЧрд╡рджрдЧीрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЕрд╡рд╕्рдеाрдУं рдХो рдЙрдЪिрдд рдХ्рд░рдо рдоें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░ें :
(a)
рдЖрд╕рдХ्рддि
(b)
рдХ्рд░ोрдз
(c)
рдХाрдо
(d)
рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рд╡िрд╖рдпों рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪрдиा
рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдХूрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ें :
(1). (b), (c), (d)
рдФрд░ (a)      (2) (d), (a), (c) рдФрд░ (b)
(3). (c), (b), (a)
рдФрд░ (d)      (4) (a), (d), (b) рдФрд░ (c)

20. рд╕ूрдЪी-i рдХो рд╕ूрдЪी-ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
            
рд╕ूрдЪी-i                                    рд╕ूрдЪी-ii  
(a)
рд╕рдордд्рд╡ं рдпोрдЧ рдЙрдЪ्рдЪрддे                    (i) рдЧीрддा 2/50
(b)
рдпोрдЧрд╢्рдЪिрдд्рддрд╡ृрдд्рддिрдиिрд░ोрдз:             (ii) рдЧीрддा 2/48
(c)
рдпोрдЧ: рдХрд░्рдорд╕ु рдХौрд╢рд▓рдо्‌                 (iii) рдЧीрддा 6/23
(d)
рджुःрдЦ рд╕ंрдпोрдЧрд╡िрдпोрдЧंрдпोрдЧрд╕ंрдЬ्рдЮिрддрдо्‌  (iv) рдпोрдЧ рд╕ूрдд्рд░ 1/2
рдХूрдЯ :
      (a)   (b)   (c)   (d)
(1) (i)   (ii)   (iii)  (iv)
(2) (iii)  (i)   (iv)   (ii)
(3) (ii)  (iv)   (i)   (iii)
(4) (iv)  (iii)  (ii)    (i)

21.
рд╕ूрдЪी-i рдХो рд╕ूрдЪी-ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
     
рд╕ूрдЪी-i                  рд╕ूрдЪी-ii
     (
рд╕िрдж्рдзांрдд )            ( рджрд░्рд╢рди )
(a)
рд╕рдд्рдХाрд░्рдпрд╡ाрдж      (i) рдЬैрди рджрд░्рд╢рди
(b)
рд╡िрд╡рд░्рддрд╡ाрдж        (ii) рд╕ांрдЦ्рдп рджрд░्рд╢рди
(c)
рд╕्рдпाрдж्рд╡ाрдж        (iii) рдмौрдж्рдз рджрд░्рд╢рди
(d)
рдХ्рд╖рдг рднंрдЧрд╡ाрдж   (iv) рд╡ेрджाрди्рдд рджрд░्рд╢рди
рдХूрдЯ :
      (a)   (b)   (c)   (d)
(1) (i)   (iii)   (ii)   (iv)
(2) (iii)  (ii)   (iv)   (i)
(3) (ii)  (iv)   (i)   (iii)
(4) (iv)  (i)  (iii)    (ii)

22.
рд╕ूрдЪी-i рдХो рд╕ूрдЪी-ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें (рдоाрдг्рдбूрдХ्рдпोрдкрдиिрд╖рдж्рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ ) рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
          
рд╕ूрдЪी-i               рд╕ूрдЪी-ii
(a)
рдЬाрдЧ्рд░рдд рдЕрд╡рд╕्рдеा      (i) рдЙрдХाрд░
(b)
рд╕्рд╡рдк्рди рдЕрд╡рд╕्рдеा      (ii) рдЕрдоाрдд्рд░
(c)
рд╕ुрд╖ुрдк्рддि рдЕрд╡рд╕्рдеा    (iii) рдЕрдХाрд░
(d)
рддुрд░ीрдпा рдЕрд╡рд╕्рдеा      (iv) рдордХाрд░
рдХूрдЯ :
      (a)   (b)   (c)   (d)
(1) (i)   (ii)   (iv)   (iii)
(2) (iii)  (i)   (ii)   (iv)
(3) (iii)  (i)   (iv)   (ii)
(4) (ii)  (iii)  (iv)    (i)

23. рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
         
рд╕ूрдЪी- i                 рд╕ूрдЪी- ii
         (
рдЯीрдХा )               ( рд▓ेрдЦрдХ )
(a)
рддрдд्рдд्рд╡рд╡ैрд╢ाрд░рджी     (i) рд░ाрдоाрдирди्рдж рдпрддि
(b)
рдпोрдЧрд╡ाрд░्рддिрдХ        (ii) рд╡ाрдЪрд╕्рдкрддि рдоिрд╢्рд░
(c)
рдордгिрдк्рд░рднा            (iii) рд╕рджाрд╢िрд╡ेрди्рдж्рд░ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी
(d)
рдпोрдЧ рд╕ुрдзाрдХрд░      (iv) рд╡िрдЬ्рдЮाрдирднिрдХ्рд╖ु
рдХूрдЯ:
     (a)   (b)   (c)   (d)
(1) (i)   (ii)   (iii)   (iv)
(2) (iii)  (i)   (iv)   (ii)
(3) (ii)  (iv)   (i)   (iii)
(4) (iv)  (iii)  (ii)    (i)

24.
рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
      
рд╕ूрдЪी- i                             рд╕ूрдЪी- ii
     (
рдЕрдн्рдпाрд╕ )                     ( рдкрд░िрдгाрдо )
(a)
рдЕрдкрд░ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп             (i) рдЕрд╕рдо्рдк्рд░рдЬ्рдЮाрдд рд╕рдоाрдзि  
(b)
рдХ्рд░िрдпा рдпोрдЧ               (ii) рдХैрд╡рд▓्рдп
(c)
рдкрд░ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп                (iii) рдХ्рд▓ेрд╢рддрдиुрдХрд░рдг
(d)
рдЕрд╕рдо्рдк्рд░рдЬ्рдЮाрдд рд╕рдоाрдзि (iv) рд╕рдо्рдк्рд░рдЬ्рдЮाрдд рд╕рдоाрдзि
рдХूрдЯ:
     (a)   (b)   (c)   (d)
(1) (i)   (iii)   (ii)  (iv)
(2) (iii)  (ii)   (iv)  (i)
(3) (ii)  (iv)   (i)   (iii)
(4) (iv) (iii)   (i)    (ii)

25.
рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें (рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░) рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
           
рд╕ूрдЪी- i                        рд╕ूрдЪी- i
(a)
рдз्рдпाрди рдпोрдЧ рд╕рдоाрдзि       (i) рдЦेрдЪрд░ी рдоुрдж्рд░ा
(b)
рдиाрдж рдпोрдЧ рд╕рдоाрдзि         (ii) рдпोрдиि рдоुрдж्рд░ा
(c)
рд░рд╕ाрдирди्рдж рдпोрдЧ рд╕рдоाрдзि  (iii) рд╢ाрдо्рднрд╡ी рдоुрдж्рд░ा
(d)
рд▓рдпрд╕िрдж्рдзि рд╕рдоाрдзि        (iv) рдн्рд░ाрдорд░ी рдоुрдж्рд░ा
рдХूрдЯ :
      (a)   (b)   (c)   (d)
(1) (i)   (iii)   (iv) (iii)
(2) (iii)  (ii)   (ii)  (iv)
(3) (iii)  (iv)  (i)    (ii)
(4) (ii)   (i)   (iv)    (i)

 

Answer- 1- (1), 2- (1), 3- (3), 4- (3), 5- (4), 6- (2), 7- (3), 8- (3), 9- (2), 10- (2), 11- (4), 12- (4), 13- (3), 14- (2), 15- (4), 16- (3), 17- (2), 18- (3), 19- (2), 20- (3), 21- (3), 22- (3), 23- (3), 24- (4), 25- (3)

 

Set-3

 

1. рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
       рд╕ूрдЪी- i               рд╕ूрдЪी- ii
(a) рдПंрдбрд░рд╕рди   (i) рдмрд╣ु-рдмुрдж्рдзिрд▓рдм्рдзрддा рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд
(b) рдЧाрд░्рдбрдирд░    (ii) рдмुрдж्рдзि рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд
(c) рд╕्рдЯ्рд░ेрдирдмрд░्рдЧ  (iv) рдмुрдж्рдзि рдХा рдЬैрд╡-рдкाрд░िрд╕्рдеिрддिрдХीрдп рд╕िрдж्рдзांрдд  
(d) рд╕ेрд╕ी        (v) рдмुрдж्рдзि рдХा рдд़िрддंрдд्рд░ीрдп рд╕िрдж्рдзांрдд
рдХूрдЯ:
       (a)    (b)    (c)    (d)
(1)  (ii)    (i)    (iv)   (iii)
(2)  (iv)   (ii)   (i)    (iii)
(3)  (iv)   (i)    (iii)   (ii)
(4)  (iii)   (iv)   (ii)   (i)

2. рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
          рд╕ूрдЪी- i                  рд╕ूрдЪी- ii
(a) рд╡िрдЯाрдоिрди рдмी 1        (i) рдкेрд▓ेрдЧ्рд░ा
(b) рд╡िрдЯाрдоिрди рдмी 2       (ii) рдмेрд░ीрдмेрд░ी
(c) рд╡िрдЯाрдоिрди рдмी 12     (iii) рдПंрдЧुрд▓рд░ рд╕्рдЯोрдоेрдЯाрдЗрдЯिрд╕
(d) рд╡िрдЯाрдоिрди рдмी 3       (iv) рдоेрдЧेрд▓ोрдм्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рдПрдиीрдоिрдпा
рдХूрдЯ:
       (a)    (b)    (c)    (d)
(1)  (i)    (iii)    (iv)    (ii)
(2)  (i)    (iv)    (iii)   (ii)
(3)  (ii)   (iii)    (i)     (iv)
(4)  (ii)   (iii)   (iv)    (i)

3. рд╕ूрдЪी- i рдХो рд╕ूрдЪी- ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
       рд╕ूрдЪी- i                                   рд╕ूрдЪी- ii
(a) рдоोрдЯाрдкा                               (i) рднुрдЬंрдЧाрд╕рди
(b) рд╕рд░्рд╡ाрдЗрдХрд▓ рд╕्рдкॉрди्рдбिрд▓ॉрд╕िрд╕   (ii) рдд़िрддрд▓ीрдЖрд╕рди
(c) рдордзुрдоेрд╣                              (iii) рдиौрдХाрд╕рди
(d) рдЧрд░्рднाрд╡рд╕्рдеा                         (iv) рдЕрд░्рдж्рдзрдорд╕्рд╕्рдеेрди्рдж्рд░ाрд╕рди
рдХूрдЯ:
      (a)    (b)    (c)    (d)
(1)  (iii)  (ii)    (iv)   (i)
(2)  (iii)  (i)    (iv)    (ii)
(3)  (i)    (iii)   (ii)    (iv)
(4)  (i)    (ii)    (iv)   (iii)

4. рд╕ूрдЪी -i рдХो рд╕ूрдЪी -ii рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें (рд╣рда рдк्рд░рджीрдкिрдХा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░) рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
     рд╕ूрдЪी -i          рд╕ूрдЪी -ii  
(a) рдиेрддि        (i) рддрди्рдж्рд░ाрд░ोрдЧ
(b) рдзौрддि      (ii) рдЬрдд्рд░ूрд░्рдз्рд╡ рд░ोрдЧ
(c) рдмрд╕्рддि     (iii) рд╢्рд╡ाрд╕ рд░ोрдЧ
(d) рдд्рд░ाрдЯрдХ     (iv) рдЧुрд▓्рдо рд░ोрдЧ
рдХूрдЯः
       (a)    (b)    (c)    (d)
(1)  (i)    (iii)   (iv)    (ii)
(2)  (ii)   (iii)   (i)     (iv)
(3)  (i)    (ii)    (iv)   (iii)
(4)  (ii)   (iii)   (iv)    (i)

5. рд╕ूрдЪी -i рдХो рд╕ूрдЪी -ii  рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдиीрдЪे рджिрдпे рдЧрдпे рдХूрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдЪुрдиें :
          рд╕ूрдЪी -i                           рд╕ूрдЪी -ii  
(a) рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рд╡िрдзि               (i) рдХौрд╢рд▓
(b) рд╕рдоूрд╣-рдЪрд░्рдЪा рд╡िрдзि             (ii) рдЧृрд╣ рдХाрд░्рдп
(c) рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рд╡िрдзि                  (iii) рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдг
(d) рдиिрд░्рджेрд╢िрдд-рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╡िрдзि  (iv) рд╕рдоाрдзाрди
рдХूрдЯः
       (a)    (b)    (c)    (d)
(1)  (ii)    (i)     (iv)  (iii)
(2)  (iv)   (iii)   (ii)    (i)
(3)  (iii)   (iv)   (i)    (ii)
(4)  (ii)    (iii)   (iv)   (i)

6. рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХा рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрдирд╕ा рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै?
(1) рдмाрд╣्рдпрд╡ृрдд्рддि   (2) рд╕्рд╡рддंрднрд╡ृрдд्рддि
(3) рдордиोрд╡ृрдд्рддि    (4) рдЖрдн्рдпंрддрд░ рд╡ृрдд्рддि

7. рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдпोрдЧ рдХा рдЫрдаा рдЕंрдЧ рдХौрдирд╕ा рд╣ै?
(1) рдпрдо        (2) рдиिрдпрдо       (3) рдзाрд░рдгा    (4) рдз्рдпाрди

8. рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмाрд╣्рдп рд╡िрд╖рдпों рдХे рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рд╕े рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХा рдиिрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░рдиे рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै :
(1) рдпрдо              (2) рдиिрдпрдо
(3) рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо     (4) рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░

9. рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЕрдкрд░िрдЧ्рд░рд╣ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ै?
(1) рдиिрдпрдо            (2) рдпрдо
(3) рдЕंрддрд░ंрдЧ рдпोрдЧ   (4) рд╕рдоाрдзि

10. рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХे рдк्рд░рдХाрд╢ рдкрд░ рдкрдб़ा рдЖрд╡рд░рдг рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдЯрддा рд╣ै?
(1) рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо     (2) рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░
(3) рдпрдо              (4) рдЖрд╕рди

11. рд╕्рд╡ाрдд्рдоाрд░ाрдо рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣рдардХ्рд░िрдпाрдУं рдоें рдХौрди-рд╕ी рдХ्рд░िрдпा рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै?
(1) рдиेрддि  (2) рдиौрд▓ि  (3) рдмрд╕्рддि  (4) рдм्рд░ाрдЯрдХ

12. рдбेрди्рдб्рд░ाрдЗрдЯ рддंрдд्рд░िрдХा рдЖрдмेрдЧों рдХो рд▓े рдЬाрддे рд╣ैं
(1) рд╕ेрд▓ рдмॉрдбी рдХी рдУрд░
(2) рдРрдХ्рд╕ॉрди рдХी рдУрд░
(3) рдРрдХ्рд╕ॉрди рд╕े рджूрд░
(4) рд╕ेрд▓ рдмॉрдбी рд╕े рджूрд░

13. рд╣рдардк्рд░рджीрдкिрдХा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЧुрд▓्рдорд░ोрдЧ рдоें рдХौрди-рд╕ा рдЖрд╕рди рд▓ाрднрдХाрд░ी рд╣ै ?
(1) рдзрдиुрд░ाрд╕рди
(2) рдордд्рд╕्рдпेрди्рдж्рд░ाрд╕рди
(3) рдордпूрд░ाрд╕рди
(4) рдкрд╢्рдЪिрдоोрдд्рддाрдиाрд╕рди

14. рд╣рдардпोрдЧ рдк्рд░рджीрдкिрдХाрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд╖्рдкрдд्рддि рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡ाрдпु рдХिрд╕ рдЧ्рд░рди्рдеि рдХा рднेрджрди рдХрд░рддा рд╣ै ?
(1) рд╣ृрджрдпрдЧ्рд░рди्рдеि
(2) рд░ुрдж्рд░рдЧ्рд░рди्рдзि
(3) рдм्рд░рд╣्рдордЧ्рд░рди्рдеि
(4) рд╡िрд╖्рдгुрдЧ्рд░рди्рдеि

15. рд╕рднी рд╕िрдиोрд╡िрдпрд▓ рд╕ंрдзिрдпाँ рд╣ैं  
(1) рдХेрд╡рд▓ рд╕рд░рдХрдиे рд╡ाрд▓ी
(2) рдЕрдЪрд▓
(3) рд╕рдЪрд▓
(4) рдЕрд▓्рдкрдЪрд▓

16.  рдХिрд╕ рдпोрдЧी рдиे рд╡ैрджिрдХ рдзрд░्рдо рдХे рдкुрдирд░ुрдд्рдеाрди рд╣ेрддु рдХाрд░्рдп рдХिрдпा ?
(1) рд╕्рд╡ाрдоी рд░ाрдо
(2) рдорд╣рд░्рд╖ि рджрдпाрдирди्рдж рд╕рд░рд╕्рд╡рддी
(3) рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж
(4) рдорд╣рд░्рд╖ि рд░рдордг

17. рдИрд╢ोрдкрдиिрд╖рдж्рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╕ाрдзрдХ рдХрдм рд╢ोрдХ рд╡ рдоोрд╣ рд░рд╣िрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै ?  
(1) рд╕рдм рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдд्рдорднाрд╡ рднाрд╡рдиा рд╕े
(2) рд╕рдм рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХे рдк्рд░рддि рджрдпा рднाрд╡рдиा рд╕े
(3) рд╕рдм рдордиुрд╖्рдпों рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХрд░рдиे рдкрд░
(4) рд╕рдм рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░ुрдгा рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े

18. рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЕрди्рддрд░ाрдп рддрдеा рд╡िрдХ्рд╖ेрдк рд╕рд╣рднुрд╡: рдХो рджूрд░ рдХрд░े рдХा рдЙрдкाрдп рдХ्рдпा рд╣ै ?
(1) рдЕрдн्рдпाрд╕-рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп
(2) рдПрдХрддрдд्рдд्рд╡ाрдн्рдпाрд╕
(3) рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо
(4) рднाрд╡рдиा рдЪрддुрд╖्рдЯрдп

19 рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЧ्рд░рди्рдеिрдпों рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ी рдЧ्рд░рди्рдеि рдмрд╣ि:рд╕्рд░ाрд╡ी рдФрд░ рдЕंрддःрд╕्рд░ाрд╡ी рдЧ्рд░рди्рдеि рджोрдиों рдХे рд░ूрдк рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░рддी рд╣ै ?
(1) рдеाрдпрд░ॉрдпрдб
(2) рдПрдб्рд░िрд▓
(3) рдкैрд░ाрдеाрдпрд░ॉрдпрдб
(4) рдкैрди्рдХ्рд░िрдпाрдЬ़  

20. рдз्рдпाрди, рддрдиाрд╡ рдХो рдХिрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рдШрдЯाрддा рд╣ै ?
(1) рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдХा рдЙрдкрднोрдЧ рдмрдв़ाрдХрд░
(2) рд╣ृрджрдп рдЧрддि рдмрдв़ाрдХрд░
(3) рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рд╕े рдЕрд▓्рдлा рддрд░ंрдЧों рдХा рдк्рд░рд╕्рдлुрд░рдг рдШрдЯाрдХрд░
(4) рдЕрдиुрдХрдо्рдкी рддंрдд्рд░िрдХीрдп рдХ्рд░िрдпा рдХो рдШрдЯाрдХрд░

21. рдХिрд╕ рдЙрдкрдиिрд╖рдж्рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╡ेрджाрди्рддिрдХ рдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╢ुрдж्рдз рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рд╡ाрд▓े рдкुрд░ुрд╖ рдЕрди्рдд рдоें рдоुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं
(1) рдоुрдг्рдбрдХोрдкрдиिрд╖рдж्
(2) рдХेрдиोрдкрдиिрд╖рдж्
(3) рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж्
(4) рдк्рд░рд╢्рдиोрдкрдиिрд╖рдж्

22. рдХुрдг्рдбрд▓िрдиी, рдЪрдХ्рд░, рдиाрдб़ी рдЖрджि рдХिрд╕ рдпोрдЧ рдХे рд╕ाрде рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рд╣ैं ?
(1) рдХрд░्рдордпोрдЧ
(2) рд╣рдардпोрдЧ
(3) рд░ाрдЬрдпोрдЧ
(4) рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ

23. рдШेрд░рдг्рдб рд╕ंрд╣िрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдмрд▓िрдд рд╡ рдкрд▓िрдд рдиाрд╢ рдХिрд╕рдХे рд▓ाрдн рд╣ैं ?
(1) рдЦेрдЪрд░ी рдоुрдж्рд░ा
(2) рд╢рдХ्рддिрдЪाрд▓िрдиी рдоुрдж्рд░ा
(3) рдорд╣ाрдоुрдж्рд░ा
(4) рдоांрдбुрдХी рдоुрдж्рд░ा

24. ”рдз्рдпाрди рдиिрд░्рд╡िрд╖рдпं рдордиःрдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै
(1) рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░
(2) рд╕ांрдЦ्рдпрд╕ूрдд्рд░
(3) рди्рдпाрдпрд╕ूрдд्рд░
(4) рдм्рд░рд╣्рдоाрд╕ूрдд्рд░ 

25. рдеाрдЗрдорд╕ рдЧ्рд░рди्рдеि рд╕े рд╕्рд░ाрд╡िрдд рд╣ॉрд░्рдоोрди рдХिрди рдХोрд╢िрдХाрдУं рдХे рдк्рд░рдлрд▓рди рдПрд╡ं рдкрд░िрдкрдХ्рд╡рддा рдоें рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддे рд╣ैं ?
1. рдЯी рд╕ेрд▓
2. рдбेрд▓्рдЯा рд╕ेрд▓
3. рдмीрдЯा рд╕ेрд▓
4. рдЕрд▓्рдлा рд╕ेрд▓

Answer- 1- (1), 2- (4), 3- (2), 4- (4), 5- (3), 6- (3), 7- (3), 8- (4), 9- (2), 10- (1), 11- (2), 12- (1), 13- (3), 14- (2), 15- (3), 16- (2), 17- (1), 18- (2), 19- (4), 20- (4), 21- (1), 22- (2), 23- (3), 24- (2), 25- (1)

 

Set-4

 

1. рдоाрдирд╡ рд░рдХ्рдд рдоें рдк्рд▓ाрдЬ़्рдоा рдХा рдк्рд░рддिрд╢рдд рд▓рдЧрднрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै  
1. 35%         2. 60%
3. 55%         4. 45%

2. рдкрд░ рдЬॉрди рдоाрд░्рд╢рд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдоोрд╣рдирдЬोрджрдб़ो рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд░рджेрд╡рддा рдХी рдоूрд░्рддि рд╣ै
1. рдд्рд░िрдоुрдЦी
2. рдПрдХрдоुрдЦी
3. рдЪрддुрд░्рдордЦी
4. рдж्рд╡िрдоुрдЦी

3. рдпोрдЧрд╕्рдд्рд░ाрдиुрд╕ाрд░ рдХ्рд▓ेрд╢ рд╡ рдХрд░्рдо рдиिрд╡ृрдд्рддि рдХा рдЙрдкाрдп рд╣ै
1. рдиिрд░्рд╡िрдЪाрд░ा рд╕рдоाрдзि
2. рдЛрддрдо्рднрд░ा рдк्рд░рдЬ्рдЮा
3. рдиिрд░्рд╡िрддрд░्рдХा рд╕рдоाрдзि
4. рдзрд░्рдордоेрдШ рд╕рдоाрдзि

4. рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╕्рдкाрдЗрдирд▓ рддंрдд्рд░िрдХाрдУं рдХी рдХुрд▓ рд╕ंрдЦ्рдпा рд╣ोрддी рд╣ै
1. 30 рдЬोрдб़ी
2. 32 рдЬोрдб़ी
3. 31 рдЬोрдб़ी
4. 33 рдЬोрдб़ी

5. рдЕрди्рдд:рд╕्рд░ाрд╡ी рдЧ्рд░рди्рдеिрдпों рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рд╕्рд░ाрд╡ों рдХो рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै
1. рд╣ॉрд░्рдоोрди्рд╕
2. рдПрдЬ्рдЬ़ाрдЗрдо्рд╕
3. рди्рдпूрд░ोрдЯ्рд░ांрд╕рдоिрдЯрд░्рд╕
4. рдкेрдк्рдЯाрдЗрдб्рд╕

6. ”рд╕ूрд░्рдпाрдЪрди्рдж्рд░рдорд╕ोрдпोंрдЧो рдЬीрд╡ाрдд्рдордкрд░рдоाрдд्рдордиो:” рдХा рд╡рд░्рдгрди рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╣ै :
1. рдХैрд╡рд▓्рдпोрдкрдиिрд╖рдж्
2. рдоैрдд्рд░ाрдпрдг्рдпुрдкрдиिрд╖рдж्
3. рдпोрдЧрд╢िрдЦोрдкрдиिрд╖рдж्
4. рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж्

7. рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░рдз्рдпाрдирд╣ेрдпाрд╕्рддрджрд╡ृрдд्рддрдп:” рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै
1. рд╡िрдХрд▓्рдкрд╡ृрдд्рддि рдиाрд╢ рд╕े
2. рдк्рд░рдоाрдгрд╡ृрдд्рддि-рдиाрд╢ рд╕े
3. рдХ्рд▓ेрд╢рд╡ृрдд्рддि рдиाрд╢ рд╕े
4. рдиिрдж्рд░ाрд╡ृрдд्рддि-рдиाрд╢ рд╕े

8. рд╖рдЯ्рд╕рдо्рдкрдд्рддि рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै
1. рдЬैрди рджрд░्рд╢рди рд╕े
2. рд╡ेрджाрди्рдд рджрд░्рд╢рди рд╕े
3. рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ рд╕े
4. рд░ाрдоाрдпрдг рд╕े

9. рдЬрд▓ рд╡ рдкंрдХ рд╕े рдпोрдЧी рдХे рд╢рд░ीрд░ рдХा рд╕ंрдпोрдЧ рдХिрд╕ рдХाрд░рдг рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै ?
1. рд╕рдоाрди рд╡ाрдпु рдкрд░ рдЬрдп рд╕े
2. рдЙрджाрди рд╡ाрдпु рдкрд░ рдЬрдп рд╕े
3. рдк्рд░ाрдг рд╡ाрдпु рдкрд░ рдЬрдп рд╕े
4. рд╡्рдпाрди рд╡ाрдпु рдкрд░ рдЬрдп рд╕े

10. рд╢рд░ीрд░ рдоेंрдбिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╕рдХिрд╕рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै?
1. рджрд░्рдж рд╕े
2. рд╕ुрдЦрдж рд╡िрдЪाрд░ рд╕े
3. рдЯ्рдпूрдорд░ рд╕े
4. рдЙрдЪ्рдЪ рд░рдХ्рддрдЪाрдк рд╕े

11. рдХрдкाрд▓ рдЕрд╕्рдеिрдпाँ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ैं-
1. рдЪрдкрдЯी рдЕрд╕्рдеिрдпों рдХे
2. рдЫोрдЯी рдЕрд╕्рдеिрдпों рдХे
3. рд▓ंрдмी рдЕрд╕्рдеिрдпों рдХे
4. рдЯेрдв़ी рдоेрдв़ी рдЕрд╕्рдеिрдпों рдХे

12. рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै
1. рдХेрд╡рд▓ рдЪिрдд्рдд рд╕े
2. рдХेрд╡рд▓ рд╢рд░ीрд░ рд╕े
3. рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рджोрдиों рд╕े
4. рдХेрд╡рд▓ рдорди рд╕े

13. рдРрди्рдЯीрдЬрди рдПрдХ рдРрд╕ा рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рдкрджाрд░्рде рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рдкाрджрди рд╣ोрддा рд╣ै-
1 рдкेрдк्рдЯाрдЗрдб рдХा
2. рд╣ाॅрд░्рдоोंрди рдХा
3. рди्рдпूрд░ोрдЯ्рд░ाрд╢рдоिрдЯрд░ рдХा
4. рдРрди्рдЯिрдмाॅрдбी рдХा

14. рд╣рдард░рдд्рдиाрд╡рд▓ी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡рд╕्рдд्рд░ - рдзौрддि рдХी рд▓ंрдмाрдИ рд╣ै
1. 20 рд╣рд╕्рдд
2. 15 рд╣рд╕्рдд
3. 16 рд╣рд╕्рдд
4. 22 рд╣рд╕्рдд

15. рд╕ाрдЗрдиोрдПрдЯ्рд░िрдпрд▓ (рдПрд╕.рдП.) рдиोрдб рд╕्рдеिрдд рд╣ोрддा рд╣ै-
1. рдмाрдпें рдЕрд▓िрди्рдж рдоें
2. рдмाрдпें рдиिрд▓рдп рдоें
3. рджाрд╣िрдиे рдЕрд▓िрди्рдж рдоें
4. рджाрд╣िрдиे рдиिрд▓рдп рдоें

16.  рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдкिрдд्рдд рджोрд╖ рдХे рдЕрд╕ंрддुрд▓рди рд╕े рдХिрддрдиे рдиाрдиाрдд्рдордЬ рд╡िрдХाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं ?
1. 40    2. 60   3. 80   4. 20

17. рдПрди्рдЬाрдЗрдиा рдкेрдХ्рдЯोрд░िрд╕ рд░ोрдЧ рдоें рд╡рдХ्рд╖ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рджрд░्рдж рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ै-
1. рд╡рдХ्рд╖ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдкेрд╢ी-рдЬрдиिрдд рджрд░्рдж рд╕े
2. рдХॉрд░ोрдирд░ी рд░рдХ्рдд рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХे рдЖрдзिрдХ्рдп рд╕े
3. рдкрд╕рд▓िрдпों рдоें рджрд░्рдж рд╕े
4. рдХॉрд░ोрдирд░ी рд░рдХ्рдд рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХी рдХрдоी рд╕े

18. рд╕िрдж्рдзрд╕िрдж्рдзाрди्рддрдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╕рд░्рд╡ेрди्рдж्рд░िрдпрдЬрдп рддрдеा рдЖрд╣ाрд░-рдиिрдж्рд░ाрдЬрдп рдХिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै ?
1. рдиिрдпрдо рд╕े
2. рдпрдо рд╕े
3. рдзाрд░рдгा рд╕े
4. рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░ рд╕े

19. рд╢िрд╡ рд╕ंрд╣िрддा рдоें, рдЪिрдд्рд░ा рдиाрдб़ी рд╕рд╣िрдд рдоुрдЦ्рдп рдиाрдб़िрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрддрдиी рдмрддाрдИ рдЧрдИ рд╣ै ?
1. 14    2. 11   3. 15    4. 4

20. рдпोрдЧ рдХрдХ्рд╖ा рдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХे рдПрдХ рдмрдб़े рд╕рдоूрд╣ рдХे рдмैрдардиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП-
1. рдЫाрдд्рд░ों рдХा рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд░ूрдк рдоें рдмैрдардиा
2. рджो рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдмिрдиा рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХे рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ेрддु рдбाрдпрд╕ рдХे рдмिрдиा
3. рдЫाрдд्рд░ों рдХा рдпू-рдЖрдХृрддि рдоें рдмैрдардиा
4. рджो рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдмिрдиा рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХे рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ेрддु рдбाрдпрд╕ рдХे рд╕ाрде

21. рдПрдкिрдбेрдоिрдУрд▓ॉрдЬी рдХे рдд्рд░िрдХोрдг рдоें рдХ्рдпा рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै?
1. рд░िрд╕्рдХ рдХाрд░рдХ  
2. рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдгीрдп рдХाрд░рдХ
3. рд╣ोрд╕्рдЯ рдХाрд░рдХ
4. рдПрдЬेрди्рдЯ рдХाрд░рдХ

 22. рдЧाрдЙрдЯी рдЖрд░्рде्рд░ाрдЗрдЯिрд╕ рдХा рдХाрд░рдг рд╣ै-
1. рд╕ीрд░рдо рдпूрд░िрдХ рдРрд╕िрдб рдХा рдЪрдв़рдиा
2. рд╕ीрд░рдо рдХ्рд░िрдПрдЯिрдиिрди рдХा рдмрдв़рдиा
3. рдм्рд▓рдб рдпूрд░िрдпा рдХा рдмрдв़рдиा
4. рд░ूрд╣्рдпूрдоैрдЯिрдХ рдлैрдХ्рдЯрд░

23. рдиिрдо्рдорд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ा рдПрдХ рдпोрдЧ рдХे рдЕрдз्рдпाрдкрди рдХी рдиिрд░्рджेрд╢ाрдд्рдордХ рд╡िрдзि рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдирд╣ीं рд╣ै?
1. рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди
2. рдк्рд░рджрд░्рд╢рди
3. рдЕрдн्рдпाрд╕
4. рд╕рдоूрд╣ рдЪрд░्рдЪा

24. рд╣рдардк्рд░рджीрдкिрдХाрдиुрд╕ाрд░ рдиाрджाрдиुрд╕ंрдзाрди рдХे рдЕंрддिрдо рдЪрд░рдг рдоें рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдиाрдж рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕े рд╣ैं ?
1. рдЭрд░рдиा, рдШंрдЯा рдЖрджि
2. рд╡ीрдгा, рдн्рд░рдорд░рдЧुंрдЬрди рдЖрджि
3. рдвोрд▓, рд╢ंрдЦ рдЖрджि
4. рдоेрдШрдЧрд░्рдЬрди, рд╕рдоुрдж्рд░рдЧрд░्рдЬрди рдЖрджि

25.  рд╣рдардк्рд░рджीрдкिрдХाрдиुрд╕ाрд░ рдкрд╡рди-рдк्рд░рдХुрдкिрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рдХौрди-рд╕े рд░ोрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं ?
(i) рдиेрдд्рд░ рд░ोрдЧ
(ii) рдХाрд╕рд░ोрдЧ
(iii) рд╢्рд╡ाрд╕рд░ोрдЧ
(iv) рдЕрдЬीрд░्рдг рд░ोрдЧ
рдиीрдЪे рджिрдП рдЧрдП рдХूрдЯ рдоें рд╕े рд╕рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдХो рдЪुрдиिрдП :
рдХूрдЯ :
1. (i) рдФрд░ (iv) рд╕рд╣ी рд╣ैं।
2. (i) рдФрд░ (ii) рд╕рд╣ी рд╣ैं |
3. (ii) рдФрд░ (iii) рд╕рд╣ी рд╣ैं
4. (iii) рдФрд░ (iv) рд╕рд╣ी рд╣ैं  

 

Answer- 1- (3), 2- (1), 3- (4), 4- (3), 5- (1), 6- (3), 7- (3), 8- (2), 9- (2), 10- (2), 11- (1), 12- (3), 13- (4), 14- (1), 15- (3), 16- (1), 17- (4), 18- (2), 19- (3), 20- (4), 21- (1), 22- (1), 23- (4), 24- (2), 25- (3)


Download pdf File


More Yoga MCQ with Answers for Practice of UGC NET JRF

 

Comments

Popular posts from this blog

рдЖрд╕рди рдХा рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдкрд░िрднाрд╖ाрдпें, рдЖрд╕рдиो рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

рдЖрд╕рди рдХा рдЕрд░्рде рдЖрд╕рди рд╢рдм्рдж рдХे рдЕрдиेрдХ рдЕрд░्рде рд╣ै рдЬैрд╕े  рдмैрдардиे рдХा рдвंрдЧ, рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрдЧों рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕्рдеिрддि, рдард╣рд░ рдЬाрдиा, рд╢рдд्рд░ु рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдХिрд╕ी рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдбрдЯे рд░рд╣рдиा, рд╣ाрдеी рдХे рд╢рд░ीрд░ рдХा рдЕрдЧрд▓ा рднाрдЧ, рдШोрдб़े рдХा рдХрди्рдзा, рдЖрд╕рди рдЕрд░्рдеाрдд рдЬिрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдмैрдаा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡्рдпाрдХрд░ंрдг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрд╕рди рд╢рдм्рдж рдЕрд╕ рдзाрддु рд╕े рдмрдиा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рджो рдЕрд░्рде рд╣ोрддे рд╣ै। 1. рдмैрдардиे рдХा рд╕्рдеाрди : рдЬैрд╕े рджрд░ी, рдоृрдЧ рдЫाрд▓, рдХाрд▓ीрди, рдЪाрджрд░  2. рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕्рдеिрддि : рдЕрд░्рдеाрдд рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрдЧों рдХी рд╕्рдеिрддि  рдЖрд╕рди рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рд╣рдо рдЬिрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рд░рд╣рддे рд╣ै рд╡рд╣ рдЖрд╕рди рдЙрд╕ी рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े рдоुрд░्рдЧे рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдХुрдХ्рдХुрдЯाрд╕рди, рдордпूрд░ рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдордпूрд░ाрд╕рди। рдЖрд╕рдиों рдХो рд╡िрднिрди्рди рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рддрд░ीрдХे рд╕े рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЖрд╕рди рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा-   рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдиे рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ рдХे рд╕ाрдзрди рдкाрдж рдоें рдЖрд╕рди рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рд╣ै। 'рд╕्рдеिрд░рд╕ुрдЦрдоाрд╕рдирдо्' рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ 2/46  рдЕрд░्рдеाрдд рд╕्рдеिрд░рддा рдкूрд░्рд╡рдХ рд░рд╣рдХрд░ рдЬिрд╕рдоें рд╕ुрдЦ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ो рд╡рд╣ рдЖрд╕рди рд╣ै। рдЙрдХ्рдд рдкрд░िрднाрд╖ा рдХा рдЕрдЧрд░ рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХрд░े рддो рд╣рдо рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ै рд╢рд░ीрд░ рдХो рдмिрдиा рд╣िрд▓ाрдП, рдбुрд▓ाрдП рдЕрдерд╡ा рдЪिрдд्рдд рдоें рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЙрдж्рд╡ेрдЧ рд╣ुрдП рдмिрдиा рдЪिрд░рдХाрд▓ рддрдХ рдиिрд╢्рдЪрд▓ рд╣ोрдХрд░ рдПрдХ рд╣ी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕ुрдЦрдкूрд░्рд╡рдХ рдмैрдардиे рдХो

рдЪिрдд्рдд | рдЪिрдд्рддрднूрдоि | рдЪिрдд्рддрд╡ृрдд्рддि

 рдЪिрдд्рдд  рдЪिрдд्рдд рд╢рдм्рдж рдХी рд╡्рдпुрдд्рдкрдд्рддि 'рдЪिрддि рд╕ंрдЬ्рдЮाрдиे' рдзाрддु рд╕े рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЬ्рдЮाрди рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХे рд╕ाрдзрди рдХो рдЪिрдд्рдд рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдХो рд╕ुрдЦ рджुःрдЦ рдХे рднोрдЧ рд╣ेрддु рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЬो рднी рдЕрдЪ्рдЫा рдпा рдмुрд░ा рдХрд░्рдо рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдпा рд╕ुрдЦ рджुःрдЦ рдХा рднोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдЗрд╕ рд╢рд░ीрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै। рдХрд╣ा рднी рдЧрдпा  рд╣ै 'рд╢рд░ीрд░рдоाрдж्рдпं рдЦрд▓ु рдзрд░्рдорд╕ाрдзрдирдо्' рдЕрд░्рдеाрдд рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░рдиे рдХा рд╕ाрдзрди рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХрд░्рдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ाрдзрди рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рдмाрд╣्рдпрдХрд░рдг рд╡ рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдмाрд╣्рдпрдХрд░рдг рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╣рдоाрд░ी 5 рдЬ्рдЮाрдиेрди्рдж्рд░िрдпां рдПрд╡ं 5 рдХрд░्рдоेрди्рдж्рд░िрдпां рдЖрддी рд╣ैं। рдЬिрдирдХा рд╡्рдпाрдкाрд░ рдмाрд╣рд░ рдХी рдУрд░ рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдУрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдмाрд╣्рдп рд╡िрд╖рдпों рдХे рд╕ाрде рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХे рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рд╕े рдЕрди्рддрд░ рд╕्рдеिрдд рдЖрдд्рдоा рдХो рдЬिрди рд╕ाрдзрдиों рд╕े рдЬ्рдЮाрди - рдЕрдЬ्рдЮाрди рдпा рд╕ुрдЦ - рджुःрдЦ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрди рд╕ाрдзрдиों рдХो рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдЪिрдд्рдд рдХे рдЕрд░्рде рдоें рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпोрдЧ рджрд░्рд╢рди рдоें рдорди, рдмुрдж्рдзि, рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдЗрди рддीрдиों рдХे рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд░ूрдк рдХो рдЪिрдд्рдд рдХे рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рд╡ेрджाрди्рдд рджрд░्рд╢рди рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдЪрддुрд╖्рдЯрдп рдХी

Yoga MCQ Questions Answers in Hindi

 Yoga multiple choice questions in Hindi for UGC NET JRF Yoga, QCI Yoga, YCB Exam рдиोрдЯ :- рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рдирдкрдд्рд░ рдоें (25) рдмрд╣ुрд╕ंрдХрд▓्рдкीрдп рдк्рд░рд╢्рди рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рджो (2) рдЕंрдХ рд╣ै। рд╕рднी рдк्рд░рд╢्рди рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп ।   1. рдХिрд╕ рдЙрдкрдиिрд╖рдж्‌ рдоें рдУंрдХाрд░ рдХे рдЪाрд░ рдЪрд░рдгों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै? (1) рдк्рд░рд╢्рдиोрдкрдиिрд╖рдж्‌         (2) рдоुрдг्рдбрдХोрдкрдиिрд╖рдж्‌ (3) рдоाрдг्рдбूрдХ्рдпोрдкрдиिрд╖рдж्‌  (4) рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж्‌ 2 рдпोрдЧ рд╡ाрд╕िрд╖्рда рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрд╕ рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै? (1) рдЬ्рдЮाрди рдпोрдЧ  (2) рдоंрдд्рд░ рдпोрдЧ  (3) рд░ाрдЬрдпोрдЧ  (4) рднрдХ्рддि рдпोрдЧ 3. рдкुрд░ुрд╖ рдФрд░ рдк्рд░рдХृрддि рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрд╕ рджрд░्рд╢рди рдХी рджो рдоुрдЦ्рдп рдЕрд╡рдзाрд░рдгाрдПं рд╣ैं ? (1) рд╡ेрджांрдд           (2) рд╕ांрдЦ्рдп (3) рдкूрд░्рд╡ рдоीрдоांрд╕ा (4) рд╡ैрд╢ेрд╖िрдХ 4. рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ी рдиाрдб़ी рджрд╕ рдоुрдЦ्рдп рдиाрдбिрдпों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै? (1) рдЕрд▓рдо्рдмुрд╖ा  (2) рдХुрд╣ू  (3) рдХूрд░्рдо  (4) рд╢ंрдЦिрдиी 5. рдпोрдЧрд╡ाрд╕िрд╖्рдаाрдиुрд╕ाрд░ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХ्рдпा рдЬ्рдЮाрдирднूрдоिрдХा рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдирд╣ीं рдЖрддा рд╣ै? (1) рд╢ुрднेрдЪ्рдЫा (2) рд╡िрдЪाрд░рдгा (3) рд╕рдж्рднाрд╡рдиा (4) рддрдиुрдоाрдирд╕ा 6. рдк्рд░рд╢्рдиोрдкрдиिрд╖рдж्‌ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╡िрднिрди्рди рд▓ोрдХों рдоें рд▓े рдЬाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХौрди рдХрд░рддा рд╣ै? (1) рдк्рд░ाрдг рд╡ाрдпु (2) рдЙрджाрди рд╡ाрдпु (3) рд╡्рдпाрди рд╡ाрдпु (4) рд╕рдоाрди рд╡ाрдпु

рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рд╕ाрдоाрди्рдп рдкрд░िрдЪрдп

рдк्рд░рдердо рдЙрдкрджेрд╢- рдкिрдг्рдб рдЙрдд्рдкрддि рд╡िрдЪाрд░ рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдЕрдз्рдпाрдп - 2 (рдкिрдг्рдб рд╡िрдЪाрд░) рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиौ рдЪрдХ्рд░ो рдХे рдиाрдо 1. рдм्рд░рд╣рдордЪрдХ्рд░ - рдоूрд▓ाрдзाрд░ рдоे рд╕्рдеिрдд рд╣ै, рдХाрдордиाрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рд╣ोрддी рд╣ैं। 2. рд╕्рд╡ाрдзिрд╖्рдаाрди рдЪрдХ्рд░ - рдЗрд╕рд╕े рд╣рдо рдЪीрдЬो рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै। 3. рдиाрднी рдЪрдХ्рд░ - рд╕िрдж्рдзि рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। 4. рдЕрдиाрд╣рдд рдЪрдХ्рд░ - рд╣ृрджрдп рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। 5. рдХрдг्рдардЪрдХ्рд░ - рд╡िрд╢ुрдж्рдзि-рд╕ंрдХрд▓्рдк рдкूрд░्рддि, рдЖрд╡ाрдЬ рдордзुрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। 6. рддाрд▓ुрдЪрдХ्рд░ -  рдШрдЯिрдХा рдоें, рдЬिрд╣्рд╡ा рдХे рдоूрд▓ рднाрдЧ рдоें,  рд▓рдп рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। 7. рдн्рд░ुрдЪрдХ्рд░ -     рдЖрдЬ्рдЮा рдЪрдХ्рд░ - рд╡ाрдгी рдХी рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। 8. рдиिрд░्рд╡ाрдгрдЪрдХ्рд░ - рдм्рд░рд╣рдорд░рди्рдз्рд░, рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░ाрд░ рдЪрдХ्рд░, рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि 9. рдЖрдХाрд╢ рдЪрдХ्рд░ - рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░ाрд░рдЪрдХ्рд░ рдХे рдКрдкрд░,  рднрдп- рдж्рд╡ेрд╖ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ोрд╣рд▓ рдЖрдзाрд░ (1) рдкाрджांрдЧुрд╖्рда (2) рдоूрд▓ाрдзाрд░ (3) рдЧुрджाрдж्рд╡ाрд░ (4) рдоेрдж् рдЖрдзाрд░ (5) рдЙрдб्рдбिрдпाрди рдЖрдзाрд░ (6) рдиाрднी рдЖрдзाрд░ (7) рд╣ृрджрдпाрдзाрд░ (8) рдХрдг्рдаाрдзाрд░ (9) рдШрдЯिрдХाрдзाрд░ (10) рддाрд▓ु рдЖрдзाрд░ (11) рдЬिрд╣्рд╡ा рдЖрдзाрд░ рд╕िрдж्рдз-рд╕िрдж्рдзांрдд-рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рддीрди рд▓рдХ्рд╖्рдп (Aim) 1. рдЕрди्рддрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдп (Internal) - рдоेрдж्‌ - рд▓िंрдЧ рд╕े рдЙрдкрд░  рдПрд╡ं рдиाрднी рд╕े рдиीрдЪे рдХे рд╣िрд╕्рд╕े рдкрд░ рдЕрди्рджрд░ рдз्рдп

рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдк | рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп

рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдкों рдХो рд╣ी рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп ' рдХрд╣рддे рд╣ै рдЬो рдЪिрдд्рдд рдХो рд╡िрдХ्рд╖िрдк्рдд рдХрд░рдХे рдЙрд╕рдХी рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп рдЕрдерд╡ा рдпोрдЧ рдХे рд╡िрдз्рди рдХрд╣ा рдЬाрддा।  'рдпोрдЧрд╕्рдп рдЕрди्рддः рдордз्рдпे рдЖрдпाрди्рддि рддे рдЕрди्рддрд░ाрдпाः'।  рдпे рдпोрдЧ рдХे рдордз्рдп рдоें рдЖрддे рд╣ैं рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЗрди्рд╣ें рдпोрдЧाрди्рддрд░ाрдп рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡िрдШ्рдиों рд╕े рд╡्рдпрдеिрдд рд╣ोрдХрд░ рдпोрдЧ рд╕ाрдзрдХ рд╕ाрдзрдиा рдХो рдмीрдЪ рдоें рд╣ी рдЫोрдб़рдХрд░ рдЪрд▓ рджेрддे рд╣ैं। рд╡िрдз्рди рдЖрдпें рд╣ी рдирд╣ीं рдЕрдерд╡ा рдпрджि рдЖ рдЬाрдпें рддो рдЙрдирдХो рд╕рд╣рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдЪिрдд्рдд рдоें рдЖ рдЬाрдпे, рдРрд╕ी рджрдпा рдИрд╢्рд╡рд░ рд╣ी рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рддो рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рдХि рд╡िрдз्рди рди рдЖрдпें। “рд╢्рд░ेрдпांрд╕ि рдмрд╣ुрд╡िрдз्рдиाрдиि' рд╢ुрднрдХाрд░्рдпों рдоें рд╡िрдз्рди рдЖрдпा рд╣ी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЙрдирд╕े рдЯрдХрд░ाрдиे рдХा рд╕ाрд╣рд╕ рдпोрдЧрд╕ाрдзрдХ рдоें рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЕрдиुрдХрдо्рдкा рд╕े рдпрд╣ рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै।  рд╡्рдпाрдзिрд╕्рдд्рдпाрдирд╕ंрд╢рдпрдк्рд░рдоाрджाрд▓рд╕्рдпाрд╡िрд░рддिрдн्рд░ाрди्рддिрджрд░्рд╢рдиाрд▓рдм्рдзрднूрдоिрдХрдд्рд╡ाрдирд╡рд╕्рдеिрддрдд्рд╡ाрдиि рдЪिрдд्рддрд╡िрдХ्рд╖ेрдкाрд╕्рддेрд╜рди्рддрд░ाрдпाः (рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ - 1/30) рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХ्рд╖ेрдкों  рдпा рдЕрди्рддрд░ाрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдиौ рд╣ैं- рд╡्рдпाрдзि, рд╕्рдд्рдпाрди, рд╕ंрд╢рдп, рдк्рд░рдоाрдж, рдЖрд▓рд╕्рдп, рдЕрд╡िрд░рддि, рдн्рд░ाрди्рддिрджрд░्рд╢рди, рдЕрд▓рдм्рдзрднूрдоिрдХрдд्рд╡ рдФрд░ рдЕрдирд╡рд╕्рдеिрддрдд्рд╡। рдЙрдХ्рдд рдиौ рдЕрди्рддрд░ाрдп рд╣ी рдЪिрдд्рдд рдХो рд╡िрдХ्рд╖िрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЕрддः рдпे рдпोрдЧрд╡िрд░ोрдзी рд╣ैं рдЗрди्рд╣ें рдпोрдЧ рдХे рдорд▓ рднी

рд╣рдардпोрдЧ рдХा рдЕрд░्рде , рдкрд░िрднाрд╖ा, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

  рд╣рдардпोрдЧ рдХा рдЕрд░्рде рднाрд░рддीрдп рдЪिрди्рддрди рдоें рдпोрдЧ рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ाрдзрди рд░рд╣ा рд╣ै, рдпोрдЧ рдХी рд╡िрд╡िрдз рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдУं (рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ, рдХрд░्рдордпोрдЧ, рднрдХ्рддिрдпोрдЧ, рд╣рдардпोрдЧ) рдЗрдд्рдпाрджि рдХा рдЕрди्рддिрдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рднी рдоोрдХ्рд╖ (рд╕рдоाрдзि) рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ी рд╣ै। рд╣рдардпोрдЧ рдХे рд╕ाрдзрдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд▓ाрдн рддो рдХрд░рддा рд╣ी рд╣ै рдкрд░ рдЗрд╕рдХे рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд▓ाрдн рднी рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдоिрд▓рддे рд╣ै।  рд╣рдардпोрдЧ- рдиाрдо рд╕े рдпрд╣ рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдХ्рд░िрдпा рд╣рда- рдкूрд░्рд╡рдХ рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рдРрд╕ा рдирд╣ी рд╣ै рдЕрдЧрд░ рд╣рдардпोрдЧ рдХी рдХ्рд░िрдпा рдПрдХ рдЙрдЪिрдд рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдоें рдХी рдЬाрдпे рддो рд╕ाрдзрдХ рд╕рд╣рдЬрддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдЗрд╕े рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░िрдд рдЕрдЧрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдмिрдиा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХे рдХрд░рддा рд╣ै рддो рдЗрд╕ рд╕ाрдзрдиा рдХे рд╡िрдкрд░िрдд рдкрд░िрдгाрдо рднी рджिрдЦрддे рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ рд╕рдЪ рд╣ै рдХि рд╣рдардпोрдЧ рдХी рдХ्рд░िрдпाрдпे рдХрдаिрди рдХрд╣ी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рдиिрд░рди्рддрд░рддा рдФрд░ рджृрдарддा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдоें рд╕ाрдзрдХ рд╣рдардпोрдЧ рдХी рдХ्рд░िрдпा рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЬрд▓्рджी рдХрд░рдиे рдХो рддैрдпाрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдЗрд╕рд▓िрдП рдПрдХ рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓, рдкрд░िрд╢्рд░рдоी рдФрд░ рддрдкрд╕्рд╡ी рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ी рдЗрд╕ рд╕ाрдзрдиा рдХो рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।  рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╢рдм्рджाрд░्рде рдХौрд╕्рддुрдн рдоें рд╣рдардпोрдЧ рд╢рдм्рдж рдХो рджो рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рд╣ै।  1. рд╣ -рдЕрд░्рдеाрдд рд╣рдХाрд░  2. рда -рдЕрд░्рдеाрдд рдардХाрд░ рд╣рдХाрд░ - рдХा рдЕрд░्рде

рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХा рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдкрд░िрднाрд╖ाрдпें, рдк्рд░ाрдгाрдпाрдоों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг

рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХा рдЕрд░्рде- (Meaning of pranayama) рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рд╢рдм्рдж, рдк्рд░ाрдг рддрдеा рдЖрдпाрдо рджो рд╢рдм्рджों рдХे рдЬोрдбрдиे рд╕े рдмрдирддा рд╣ै। рдк्рд░ाрдг рдЬीрд╡рдиी рд╢рдХ्рддि рд╣ै рдФрд░ рдЖрдпाрдо рдЙрд╕рдХा рдард╣рд░ाрд╡ рдпा рдкрдб़ाрд╡ рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рд╢्рд╡ाрд╕ рдк्рд░рд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЕрдиैрдЪ्рдЫिрдХ рдХ्рд░िрдпा рдиिрд░рди्рддрд░ рдЕрдирд╡рд░рдд рд╕े рдЪрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрдиैрдЪ्рдЫिрдХ рдХ्рд░िрдпा рдХो рдЕрдкрдиे рд╡рд╢ рдоें рдХрд░рдХे рдРрдЪ्рдЫिрдХ рдмрдиा рд▓ेрдиे рдкрд░ рд╢्рд╡ाрд╕ рдХा рдкूрд░рдХ рдХрд░рдХे рдХुрдо्рднрдХ рдХрд░рдиा рдФрд░ рдлिрд░ рдЗрдЪ्рдЫाрдиुрд╕ाрд░ рд░ेрдЪрдХ рдХрд░рдиा рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рд╢рдм्рдж рджो рд╢рдм्рджों рд╕े рдмрдиा рд╣ै рдк्рд░ाрдг + рдЖрдпाрдо। рдк्рд░ाрдг рд╡ाрдпु рдХा рд╢ुрдж्рдз рд╡ рд╕ाрдд्рд╡िрдХ рдЕंрд╢ рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдк्рд░ाрдг рд╢рдм्рдж рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХрд░े рддो рдк्рд░ाрдг рд╢рдм्рдж (рдк्рд░+рдЕрди+рдЕрдЪ) рдХा рдЕрд░्рде рдЧрддि, рдХрдо्рдкрди, рдЧрдорди, рдк्рд░рдХृрд╖्рдЯрддा рдЖрджि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।  рдЫाрди्рди्рджोрдЧ्рдпोрдкрдиिрд╖рдж рдХрд╣рддा рд╣ै- 'рдк्рд░ाрдгो рд╡ा рдЗрджं рд╕рд░्рд╡ рднूрддं॑ рдпрджिрджं рдХिंрдЪ।' (3/15/4) рдк्рд░ाрдг рд╡рд╣ рддрдд्рд╡ рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╣ी рд╕рдмрдХी рд╕рдд्рддा рд╣ै  'рдк्рд░ाрдгे рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрддрдо। (рдк्рд░рд╢्рдиेрдкрдиिрд╖рдж 2/6) рддрдеा рдк्рд░ाрдг рдХे рд╡рд╢ рдоें рд╣ी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЬрдЧрдд рд╣ै  “рдк्рд░ाрдгрд╕्рд╡ेрджं рд╡рд╢े рд╕рд░्рд╡рдо।? (рдк्рд░рд╢्рдиोे. -2/13)  рдЕрдерд░्рд╡рдж рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै- рдк्рд░ाрдгाрдп рдирдоो рдпрд╕्рдп рд╕рд░्рд╡рдоिрджं рд╡рд╢े।  рдпो рднूрддः рд╕рд░्рд╡ेрд╢्рд╡рд░ो рдпрд╕्рдоिрди् рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрддрдо्।॥ (рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 11-4-1) рдЕрд░्рдеाрдд рдЙрд╕ рдк्рд░ाрдг рдХो рдирдорд╕्рдХाрд░ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे

рдпोрдЧ рдЖрд╕рдиों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдПрд╡ं рдпोрдЧ рдЖрд╕рдиों рдХे рд╕िрдж्рдзाрди्рдд

рдпोрдЧ рдЖрд╕рдиों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг (Classification of Yogaasanas) рдЖрд╕рдиों рдХी рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдЗрди्рд╣ें рддीрди рднाрдЧों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै (1) рдз्рдпाрдиाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди- рдпे рд╡ें рдЖрд╕рди рд╣ै рдЬिрдирдоें рдмैрдардХрд░ рдкूрдЬा рдкाрда, рдз्рдпाрди рдЖрджि рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХ्рд░िрдпाрдпें рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрди рдЖрд╕рдиों рдоें рдкрдж्рдоाрд╕рди, рд╕िрдж्рдзाрд╕рди, рд╕्рд╡рд╕्рддिрдХाрд╕рди, рд╕ुрдЦाрд╕рди, рд╡рдЬ्рд░ाрд╕рди рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै। (2) рд╡्рдпाрдпाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди- рдпे рд╡े рдЖрд╕рди рд╣ैं рдЬिрдирдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рд╢рд░ीрд░ рдХा рд╡्рдпाрдпाрдо рддрдеा рд╕ंрд╡рд░्рдзрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрдирдХो рд╢рд░ीрд░ рд╕ंрд╡рд░्рдзрдиाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рддрдеा рд░ोрдЧों рдХी рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдоें рднी рдЗрди рдЖрд╕рдиों рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рд╣ै। рдЗрди рдЖрд╕рдиों рдоें рд╕ूрд░्рдп рдирдорд╕्рдХाрд░, рддाрдбाрд╕рди,  рд╣рд╕्рддोрдд्рддाрдиाрд╕рди, рдд्рд░िрдХोрдгाрд╕рди, рдХрдЯिрдЪрдХ्рд░ाрд╕рди рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै। (3) рд╡िрд╢्рд░ाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди- рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╡ рдоाрдирд╕िрдХ рдердХाрди рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЬिрди рдЖрд╕рдиों рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрди्рд╣ें рд╡िрд╢्рд░ाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрди рдЖрд╕рдиों рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╢рд╡ाрд╕рди, рдордХрд░ाрд╕рди, рд╢рд╢ांрдХाрд╕рди, рдмाрд▓ाрд╕рди рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै। рдЗрдирдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдердХाрди рджूрд░ рд╣ोрдХрд░ рд╕ाрдзрдХ рдХो рдирд╡ीрди рд╕्рдлूрд░्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡्рдпाрдпाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рдиों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдердХाрди рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡िрд╢्рд░ाрдоाрдд्рдордХ рдЖрд╕рдиों рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдердХाрди рдХो рджूрд░ рдХрд░рдХे рддाрдЬрдЧी

рд╣рдардпोрдЧ рдк्рд░рджीрдкिрдХा рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо

рд╣рдардпोрдЧ рдк्рд░рджीрдкिрдХा рдоें рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХो рдХुрдо्рднрдХ рдХрд╣ा рд╣ै, рд╕्рд╡ाрдоी рд╕्рд╡ाрдд्рдоाрд░ाрдо рдЬी рдиे рдк्рд░ाрдгाрдпाрдоों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рд╣ै - рд╕ूрд░्рдпрднेрджрдирдоुрдЬ्рдЬाрдпी рд╕ीрдд्рдХाрд░ी рд╢ीрддрд▓्рд░ी рддрдеा।  рднрд╕्рдд्рд░िрдХा рдн्рд░ाрдорд░ी рдоूрд░्рдЪ्рдЫा рдк्рд▓ाрд╡िрдиीрдд्рдпрд╖्рдЯрдХुंрдо्рднрдХा:।। (рд╣рдардпोрдЧрдк्рд░рджीрдкिрдХा- 2/44) рдЕрд░्рдеाрдд् - рд╕ूрд░्рдпрднेрджрди, рдЙрдЬ्рдЬाрдпी, рд╕ीрдд्рдХाрд░ी, рд╢ीрддрд▓ी, рднрд╕्рдд्рд░िрдХा, рдн्рд░ाрдорд░ी, рдоूрд░्рдЫा рдФрд░ рдк्рд▓ाрд╡िрдиी рдоें рдЖрда рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХुрдо्рднрдХ (рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо) рд╣ै। рдЗрдирдХा рд╡рд░्рдгрди рдйिрдо्рди рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै 1. рд╕ूрд░्рдпрднेрджी рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо - рд╣рдардпोрдЧ рдк्рд░рджीрдкिрдХा рдоें рд╕ूрд░्рдпрднेрджрди рдпा рд╕ूрд░्рдпрднेрджी рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдХा рд╡рд░्рдгрди рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै - рдЖрд╕рдиे рд╕ुрдЦрджे рдпोрдЧी рдмрджрдз्рд╡ा рдЪैрд╡ाрд╕рдиं рддрддः।  рджрдХ्рд╖рдиाрдб्рдпा рд╕рдоाрдХृрд╖्рдп рдмрд╣िрд╕्рдеं рдкрд╡рди рд╢рдиै:।।  рдЖрдХेрд╢ाрджाрдирдЦाрдЧ्рд░ाрдЪ्рдЪ рдиिрд░ोрдзाрд╡рдзि рдХ्рд░ुंрднрдпेрдд। рддрддः рд╢рдиैः рд╕рд╡्рдп рдиाрдб्рдпा рд░ेрдЪрдпेрдд् рдкрд╡рди рд╢рдиै:।। (рд╣.рдк्рд░. 2/48/49) рдЕрд░्рдеाрдд- рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рд╕рдорддрд▓ рд╕्рдеाрди рдоें рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдЖрд╕рди рдмिрдЫाрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдкрдж्рдоाрд╕рди, рд╕्рд╡рд╕्рддिрдХाрд╕рди рдЖрджि рдХिрд╕ी рдЖрд╕рди рдоें рд╕ुрдЦрдкूрд░्рд╡рдХ рдоेрд░ुрджрдг्рдб, рдЧрд░्рджрди рдФрд░ рд╕िрд░ рдХो рд╕ीрдзा рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдмैрдаेै। рдлिрд░ рджाрд╣िрдиे рдиाрд╕ाрд░рди्рдз्рд░ рдЕрд░्рдеाрдд рдкिंрдЧрд▓ा рдиाрдбी рд╕े рд╢рдиैः рд╢рдиैः рдкूрд░рдХ рдХрд░ें। рдЖрдн्рдпрди्рддрд░ рдХुрдо्рднрдХ рдХрд░ें। рдХुрдо्рднрдХ рдХे рд╕рдордп рдоूрд▓рдмрди्рдз рд╡ рдЬाрд▓рди्рдзрд░рдмрди्рдз рд▓рдЧा рдХрд░ рд░рдЦें।  рдпрдеा рд╢рдХ्рддि рдХुрдо्рднрдХ рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдЬाрд▓рди्рдзрд░рдмрди्рдз рдЦ

рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж

рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж (Kathopanishad) - рдпрд╣ рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдХृрд╖्рдг рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХी рдХрда рд╢ाрдЦा рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдЖрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рджो рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ैं рдЬिрдирдоें 3-3 рд╡рд▓्рд▓िрдпाँ рд╣ैं। рдкрдж्рдпाрдд्рдордХ рднाрд╖ा рд╢ैрд▓ी рдоें рд╣ै। рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╖рдп- рдпोрдЧ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा, рдирдЪिрдХेрддा - рдпрдо рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрд╡ाрдж, рдЖрдд्рдоा рдХी рдк्рд░рдХृрддि, рдЖрдд्рдоा рдХा рдмोрдз, рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж рдоें рдпोрдЧ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा :- рдк्рд░ाрдг, рдорди рд╡ рдЗрди्рджिрдпों рдХा рдПрдХ рд╣ो рдЬाрдиा, рдПрдХाрдЧ्рд░ाрд╡рд╕्рдеा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиा, рдмाрд╣्рдп рд╡िрд╖рдпों рд╕े рд╡िрдоुрдЦ рд╣ोрдХрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХा рдорди рдоें рдФрд░ рдорди рдХा рдЖрдд्рдоा рдоे рд▓рдЧ рдЬाрдиा, рдк्рд░ाрдг рдХा рдиिрд╢्рдЪрд▓ рд╣ो рдЬाрдиा рдпोрдЧ рд╣ै। рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рд╕्рдеिрд░ рдзाрд░рдгा рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╣ी рдпोрдЧ рд╣ै। рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рдЪंрдЪрд▓рддा рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕्рдеिрд░ рдХрд░рдиा рд╣ी рдпोрдЧ рд╣ै। рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै। “рд╕्рдеिрд░ाрдо рдЗрди्рдж्рд░िрдп рдзाрд░рдгाрдо्‌” .  рдирдЪिрдХेрддा-рдпрдо рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрд╡ाрдж (рдХрд╣ाрдиी) - рдирдЪिрдХेрддा рдкुрдд्рд░ рд╡ाрдЬрд╢्рд░рд╡ा рдПрдХ рдмाрд░ рд╡ाрдЬрд╢्рд░рд╡ा рдХिрд╕ी рдХो рдЧाрдп рджाрди рджे рд░рд╣े рдеे, рд╡ो рдЧाрдп рдмिрдиा рджूрдз рд╡ाрд▓ी рдеी, рддрдм рдирдЪिрдХेрддा ( рд╡ाрдЬрд╢्рд░рд╡ा рдХे рдкुрдд्рд░ ) рдиे рдЯोрдХा рдХि рджाрди рдоें рддो рдЕрдкрдиी рдк्рд░िрдп рд╡рд╕्рддु рджेрддे рд╣ैं рдЖрдк рдпे рдмिрдиा рджूрдз рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рдЧाрдп рдХ्рдпो рджाрди рдоें рджे рд░рд╣े рд╣ै। рд╡ाрдж рд╡िрд╡ाрдж рдоें рдирдЪिрдХेрддा рдиे рдХрд╣ा рдЖрдк рдоुрдЭे рдХिрд╕े рджाрди рдоें рджेрдЧे, рддрдм рдкिрддा рд╡ाрдЬрд╢्рд░рд╡ा рдХो рдЧुрд╕्рд╕ा рдЖрдпा рдФрд░ рдЙрд╕рдиे рдирдЪिрдХेрддा рдХो рдХрд╣ा рдХि рддुрдо рдоेрд░े